Zaburzenia dysocjacyjne, zwane również konwersyjnymi lub psychogennymi, wyrażają się poprzez objawy somatyczne (np. drgawki, niedowład kończyn, utratę pamięci lub słuchu) lecz ich przyczyny nie leżą w fizycznych zaburzeniach pracy organizmu, lecz w psychice.
Zaburzenia te, związane z utratą kontroli nad ciałem, zachowaniem, czuciem lub pamięcią, pojawiają się w związku z traumatycznymi doświadczeniami, stresem i emocjonalnymi konfliktami wewnętrznymi. Mechanizm konwersji, na którym bazują tego rodzaju zaburzenia został opisany przez Zygmunta Freuda. Zgodnie z jego teorią wiele zaburzeń somatycznych wynika z nieświadomych konfliktów emocjonalnych i psychicznych, które na danym etapie życia nie mogły zostać odpowiednio przeanalizowane, zrozumiane i zaakceptowane. Przykładem tego rodzaju konfliktu może być sytuacja, w której dziecko doświadczające przemocy, z jednej strony odczuwa silne pragnienie miłości i akceptacji ze strony opiekuna, doświadczając jednocześnie lęku i wrogości wobec niego z powodu przemocy, której doznaje. Jednostka, aby poradzić sobie z napięciem emocjonalnym wynikającym z takiego konfliktu wykształca różne mechanizmy obronne. Jednym z nich może być mechanizm konwersji, polegający na przeniesieniu stłumionych emocji (np. lęku doświadczanego w kontakcie z rodzicem stosującym przemoc) na ciało w postaci objawów somatycznych.
Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób – ICD-11. wyróżnia się kilka rodzajów zaburzeń dysocjacyjnych. Są to:
Jak pokazują badania, zaburzenia dysocjacyjne częściej dotykają kobiet i dziewczynek. przy czym u dzieci są diagnozowane najczęściej po 8 roku życia. Dolegliwości związane z zaburzeniami dysocjacyjnymi pojawiają się najczęściej nagle i ustępują spontanicznie po krótkim czasie. Niekiedy towarzyszą im również zaburzenia depresyjne lub lękowe.
Proces leczenia w przypadku dzieci i młodzieży doznających zaburzeń dysocjacyjnych powinien obejmować szerokie grono specjalistów – od pediatrów, którzy pomogą wykluczyć somatyczne podłoże objawów, po psychologów i psychiatrów niosących wsparcie dla zdrowia psychicznego dziecka. Ważne, aby w proces leczenia zostali włączeni również rodzice dziecka. Wystąpienie zaburzeń dysocjacyjnych powiązane jest niejednokrotnie z dysfunkcyjnym sposobem funkcjonowania całej rodziny – sztywność postaw i wzorców zachowań, chłód emocjonalny ze strony opiekunów, czy silna i lekowa więź dziecka z rodzicami, to tylko niektóre z zagadnień, które często wymagają pracy terapeutycznej, w którą zaangażowana powinna zostać cała najbliższa rodzina.
World Health Organization. (2018). International Classification of Diseases 11th revision (ICD-11). World Health Organization. https://www.who.int/classifications/icd/en/
Cybulski, M., & Strzelecki, W. (Eds.). (2010). Psychologia w naukach medycznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. https://open.icm.edu.pl/server/api/core/bitstreams/6e31d377-7879-49cf-915c-a0b1035fc363/content
Centrum Dobrej Terapii. (n.d.). Zaburzenia dysocjacyjne. Centrum Dobrej Terapii. https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/zaburzenia-dysocjacyjne/
